Kociewie

Ta malownicza kraina, niemonotonna, lecz urokliwie zróżnicowana, pagórkowata, z krajobrazem, który warto chronić i pokazywać – ma swoje coraz bardziej znane imię, choć ciągle jeszcze jest ono zagadkowe.

Kociewie, co to znaczy?

Nazwa Kociewie odnotowana została dopiero na początku XIX wieku. Z czasów kampanii pomorskiej wojsk francusko-polskich zachował się meldunek o skierowaniu patrolu „ku Gociewiu”. Od kilku lat na pamiątkę tego wydarzenia obchodzi się Światowy Dzień Kociewia (10 lutego). Istnieje wątpliwość, czy występuje tu pomyłkowa zamiana liter (K>G), czy też jest to dowód na niewątpliwy związek tej krainy z obecnością Gotów. W wierszu pisanym gwarą pt. „Szczaście ji pón” (też z początku XIX wieku) występuje nazwa Koczewie. W drugiej połowie XIX wieku choronimem Kociewie posługiwali się Florian Ceynowa i Oskar Kolberg. Regionaliści z Kociewia dają pierwszeństwo powiązaniom nazwy ze słownictwem ”wodnym” wskazującym, że teren regionu wyznacza Wisła, Wierzyca i Wda, występują tu też liczne jeziora. Kuszącą formą wyjaśnienia jest wspomnienie Gociewia. Może jednak najbardziej przekonującą powinna być hipoteza, że Kociewie jako region pomorski na południe od Kaszub było ich Kóńcewiem ([kasz]- kóńc -koniec).

Topografia regionu

Wisła od wschodu otaczająca Kociewie oraz wspomniane szlaki stały się naturalną przyczyną wpływów centralnopolskich-kujawskich, mazowieckich na grunt pomorski. Kociewie uznaje się za region kulturowo młody, choć od wieków zamieszkiwany, co pokazały nam np. badania archeologiczne w Grucznie (skąd zbiory trafiły do muzeum w Grudziądzu). Warto też zajrzeć do niedawno utworzonego Parku Archeologicznego w Owidzu (płn. Kociewie).
Kociewie jako region jest mniej osobliwe i hermetyczne niż np. sąsiednie Kaszuby i dlatego widoczna jest jego ekspansja, m.in. na tereny po prawej stro-nie Wisły. Od południa bramą Kociewia jest historyczne i kulturowo bogate Gruczno oraz leżące nieopodal Topolno. Miejscowości te oraz ziemia wokół mają swój etnograficzny opis w pracy ks. Władysława Łęgi pt. „Okolice Świecia”.

Przemieszczając się z południa na północ Polski europejską trasą S5, możemy zauważyć Gruczno w dolinie. Odbijając w lewo z trasy do Gdańska, wchodzimy w Bory Tucholskie, które i w Kociewie częściowo się wpisują. Ten nadwiślański region obejmuje dorzecze Wdy (którą miejscowi nazywają Czarną Wodą) i Wierzycy.

Obszar Kociewia liczy około 3 tys. km² i obejmuje, jak wspomniano, trzy powiaty: starogardzki, tczewski, dużą część świeckiego (gminy: Bukowiec , Drzycim, Jeżewo, Warlubie, Dragacz i Świecie). Około ⅓ terenu to obecnie woj. kujawsko-pomorskie, pozostała część woj. pomorskie. Kociewie zamieszkałe przez ćwierć miliona ludności (Kociewian, potocznie – Kociewiaków) na tle całego Pomorza należy do regionów najbardziej zurbanizowanych, znajduje się tu 9 miast: Czarna Woda, Gniew, Nowe, Pelplin, Skarszewy, Skórcz, Starogard Gdański, Świecie i Tczew. Niepospolite uroki krajobrazu, turystycznie atrakcyjnego, z urozmaiconą rzeźbą terenu (Pojezierze Starogardzkie, Równina Świecka z Diabelcami, piękne jeziora i lasy, no oczywiście Bory Tucholskie) spowodowały powstanie w drugiej połowie XX wieku dwóch parków krajobrazowych – wdeckiego i nadwiślańskiego.

Na początku XX w. najwybitniejszy polski dialektolog, Kazimierz Nitsch, badający m.in. gwary Pomorza, zaliczył Gruczno do Kociewia. Pisał- “… językowo do właściwego dialektu kociewskiego należą w powiecie świeckim parafie: bzowska, jeżewska, świecka, gruczeńska, przysierska, drzycimska…”

Źródło tekstu: https://www.csw.pl/dla-turysty/kociewie/